Opowieść Marii Konwickiej jest symbolicznym złożeniem hołdu wszystkim, którzy należeli do bliższej i dalszej rodziny Konwickich oraz tym, którzy się z nimi przyjaźnili. Z dbałością o szczegóły, autorka zabiera nas w podróż po minionych wydarzeniach i analizuje zarówno codzienne, jak i przełomowe momenty życia swoich bliskich. Jest to szczegółowa kronika życia rodziny, przedstawiona w formie melancholijnej opowieści o przeszłości i indywidualnych losach.
Książkę można określić jako dynamiczny opis wydarzeń, zespolony delikatną nostalgią. Przedstawione wydarzenia przeplatają się z odautorską relacją i interpretacją. Subtelność, z jaką Konwicka przygląda się otoczeniu, czyni z niej szczerego kronikarza rodzinnego, wydobywającego z pamięci wątki spajające historie ludzi oddanych sobie i swoim artystycznym pasjom. Opowieść wydaje się być podporządkowana czasowi i jego wpływowi na poczynania bohaterów. Czytelnik poznaje losy bohaterów począwszy od pokolenia dziadków, by następnie śledzić zdarzenia z życia rodziny Konwickich w okresie PRL i latach współczesnych. Na uwagę zasługuje celne rozłożenie akcentów opowiadania. Maria Konwicka dzieli narratorską uwagę pomiędzy życie zawodowe i rodzinne postaci, pokazując jak jedno i drugie przeplata się ze sobą i wpływa na kształtowanie osobowości. Autorka tworzy pamiętnik rodzinny, w którym główne miejsce zajmuje indywidualna charakterystyka. Każdy z bohaterów posiada swój charakterystyczny rys, który wpływa na przekonania i staje się motywacją działań. Przyczynia się to do czytelniczego odbioru tytułu jako bardzo osobistej refleksji o bliskich. To właśnie oni zostają postawieni w centrum literackiej przestrzeni i z dbałością o szczegóły przedstawia się ich stosunek do świata.
Tytuł wyda się atrakcyjny wszystkim miłośnikom twórczości Tadeusza Konwickiego. Można w nim znaleźć zapis spotkań w kawiarni „Czytelnika”, ślady warszawskich spacerów pisarza, a nawet anegdoty. Nie sposób nie zauważyć również wplecionych w tekst fragmentów utworów Konwickiego, które stają się tłem lub trafnym komentarzem opisywanych wydarzeń.
W warstwie metaforycznej jest to niewątpliwie książka o odchodzeniu. Kolejne karty rodzinnej historii przynoszą pożegnania z matką, siostrą, ojcem autorki, kotem Iwanem, co potęguje wrażenie, że książka jest podziękowaniem za ich obecność. W opisach autorki nie sposób nie zauważyć nieskrywanej tęsknoty za przeszłością.
Książka godna polecenia. Idealna na każdą porę dnia i nocy, jest dowodem niewymuszonej miłości i przywiązania.
Małgorzata Bródka
Maria Konwicka, Byli sobie raz, Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, Kraków, 2019.
Ten utwór jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.